نام کتاب:
نظری به نظام اقتصادی اسلام
لینک های دانلود سایر کتب شهید مطهری:
فهرست مطالب:
عنوان صفحه
پیشگفتار 11
مقدمه
الف . نظری به اقتصاد اسلامی 15
دوگونه پیوند اسلام با اقتصاد 16
نظر اسلام راجع به ثروت 17
ب . اقتصاد سالم 21
بخش اول : تعریف اقتصاد و مفاهیم اقتصادی 27
اقتصاد چیست ؟ 28
روابط اقتصادی فرع بر روابط اجتماعی یعنی اشتراک مساعی و تقسیم کار و وظیفه است و فرع بر محدودیت امور معاشی است 30
تولید 31
حیوان وسائل معاش خود را به صورت آمادهای از طبیعت دریافت میکند به خلاف انسان که نیازمند به کار و تولید است ، و چون زندگی بشر اجتماعی است قهرا به کار و تولید و همچنین تقسیم و توزیع نیازمند است و اقتصاد برنامهای ضرورت پیدا میکند 31
دو نوع رابطه 32
روابط اقتصادی از طرفی مربوط است به وظیفه و کار و تولید ، و از طرفی به حق و بهره و تقسیم 32
کار با ارزش منحصر به کار تولیدی و کاری که از حاجت اقتصادی برخیزد نیست 32
ارزش کار منحصر به کارهای تولیدی نیست 32
اقتصاد طبیعی و اقتصاد برنامهای 32
روابط اقتصادی طبیعی و روابط اقتصادی قانونی و برنامهای و اعتباری 32
تأثیر روابط طبیعی و روابط قراردادی در یکدیگر 33
آیا روابط حقوقی و قراردادی صد در صد تابع روابط اقتصادی طبیعی است ؟ 33
مقدار تبعیت قوانین از تکامل ابزار تولید 33
تأثیر متقابل روابط طبیعی و روابط اعتباری در یکدیگر و مسأله اصالت حقوق طبیعی 33
مبادله 34
پول 35
ارزش 35
مراحل زندگی اجتماعی و اقتصادی 36
علم اقتصاد 37
دو نوع علم اقتصاد ، و یا علم اقتصاد و فلسفه اقتصاد ، و یا اقتصاد طبیعی و اقتصاد برنامهای 37
تعریف افکار اقتصادی از نظر فلسفه اقتصادی 42
ثروت یا مال 45
معنی ثروت یا مال 45
فرق مال و ملک 45
عوامل تولید ثروت 46
بخش دوم : مالکیت از نظر فلسفی 49
اصل مالکیت در غریزه بشر و حیوان 52
مالکیت در مواد عمومی و محصولات طبیعت 54
اصل غائیت 55
محصولات طبیعت و کار 55
حق عمومی در اموال شخصی 55
اسراف و تبذیر 55
انسان به مقدار کاری که روی شیء صورت گرفته مالک آن شیء است 56
محصولات کار فقط 56
حق اجتماع بر انسان و بر کار او 56
حق الهی 56
مقدار و حد حق اجتماع در کار فرد 57
تفاوت طبیعی افراد 58
شرکت دادن افراد بالاجبار در کار یکدیگر و همچنین منع افراد از کار بیشتر ظلم است 58
اشتراک در منابع و سرمایهها غیر از اشتراک در کار است 58
حدود اشتراکیت اسلامی 58
بخش سوم : ارزش 61
لغت ارزش 62
علت ارزش و تفاوت ارزشها چیست ؟ 62
مالکیت اعیان و مالکیت منافع 63
مال منحصر است به اعیان 63
دو شرط ارزش : مفید بودن ، قابل اختصاص بودن 63
رایگان نبودن شرط نیست 64
آیا کار ملاک ارزش است ؟ 64
تنها کار مولد ارزش نیست 64
کار منشأ مالکیت است نه مالکیت و ارزش 64
آیا تعیین و تحدید قیمتها در اقتصاد مبادلهای صد در صد از اختیار افراد خارج است ؟ 65
ممکن است اقتصاد آزاد و مبادله ای باشد ولی دولت در اثر نظارت بر تولید و مصرف عامل تعیین قیمتها باشد 65
چرا نوسان قیمت یک چیز از حدود معینی تجاوز نمیکند ؟ 65
علت تفاوت اشیاء در قیمت چیست ؟ 66
نوسان قیمت از نظر اقتصاد اخلاقی 73
لزوم نظارت بر قیمتها 73
انتقاد بر فرضیه کار اجتماعا لازم 75
آیا ارزش کار ذاتی است ؟ 77
آیا زمان کار مقیاس سنجش کار است ؟ 79
اسکناس و مسأله ارزش 89
فلسفه حرمت ربای معاملی 90
ربای معاملی و ربای قرضی از لحاظ فلسفه متفاوت میباشند 90
اشکالات فقهی و اسلامی که مطابق نظر " ارزش = کار " پیش میآید 91
فروش به زیادتر از قیمت واقعی و مال الاجاره بیشتر از قیمت اصلی 91
اشکال ارزش اضافی در مطلق خرید و فروشها و اجاره بهاها 91
کار مجسم عقیم نیست 92
مثل " کارفرما کار میکند و کد بانو لاف میزند " 92
منشأ فایده بودن بجای مولد کار بودن 92
تأثیر مدت در افزایش حجم سرمایه 92
اگر ارزش مساوی کار ، و کار مجسم غیر مولد و هم افزایش ناپذیر در زمان باشد سرمایه داری قابل توجیه نیست 92
بخش چهارم : ارزش اضافی 93
بازرگان قادر است بازار مصنوعی ایجاد کند 98
بخش پنجم : سرمایه داری و سوسیالیسم از دیدگاه اسلام 111
نظریه " کار = ارزش " یک نظریه ضد کارگری است 129
سازمان و همچنین مدیریت مولد ارزش است 129
زمان احیانا مولد ارزش است حتی در طبیعت مرده 130
منشأ ارزش ، مفید بودن به علاوه نادر الوجود بودن و قابلیت انحصار است و درجه ارزش مربوط به عرضه و تقاضاست 131
آیا اضافه ارزش از مشخصات کاپیتالیسم جدید است ؟ 132
آیا قدرت ایجاد ارزش هر چیز معادل است با ارزش خود آن چیزیانه ؟ 132
ریشه اضافه ارزش در تکنیک و صنعت است 133
مشخص اصلی سرمایه داری 136
ماشین اصلی سرمایه داری 137
ماشین انسان فلزی است 137
ماشین برده مشروع اجتماع بشری است 137
ماشین سرمایه متغیرتر از نیروی کار است 137
ماشین مظهر فکر و اراده و نیروی غیرمستقیم انسان است 138
سوسیالیسم واژگونه 138
مارکسیسم از بیان دلیل برای اینکه سرمایه باید به اجتماع تعلق بگیرد عاجز است 138
یا مارکس اصل " ارزش = کار " را علیه سرمایه داری به کار برد ؟ 140
شعارهای مارکس با اصول منطق مارکس دوتاست 140
نبوغ و ابتکار به کار ارزش میدهد 140
انحصاری کردن بازارها به سود افراد ، نا مشروع است 142
سود بازرگانی از راه استثمار مصرف کننده نامشروع است 142
بر خلاف نظر سوسیالیستها ، فروشها همواره به قیمت واقعی نیست و استثمار تنها در ناحیه تولید کننده نیست 142
منبع اصلی سرمایه داری جدید ماشین است و لهذا نامشروع است 142
مرز اشتراک اسلام و سوسیالیسم 143
اشتراکیت کار 143
اصل " کار به قدر استعداد و خرج به قدر احتیاج " 143
اشتراکیت سرمایههای عمومی 144
اسلام کار بالاشتراک اجباری را نمی پذیرد 144
آیا مشخص اصلی سوسیالیسم مالکیت جمعی سرمایه است یا مالکیت جمعی کار ؟ 144
شرکت از نظر فقه اسلام 148
بخش ششم : رسالههای اقتصادی
. 1 مالکیت زمین از نظر اسلام انفال 151
مالکیت فردی 159
. 2 مسأله ارث 161
از نظر سوسیالیستها ارث ، پدر سرمایه داری است 163
ارث نتیجه منطقی مالکیت است 164
ارث سبب تقویت روابط خانوادگی و ارتباط نسلها - یعنی پدران و فرزندان و خویشاوندان - میشود 164
ارث عامل بزرگی است برای تشویق افراد اجتماع که به نفع اجتماع کار کنند 164
ادله سوسیالیستها بر عدم صحت ارث :
ارث چون موجب قطع رابطه کار و مالکیت است خلاف عدالت است 165
ملک فرد در عین حال ملک اجتماع هم هست 165
ارث موجب اختلاف و دشمنی افراد خانواده میگردد 165
اسراف ، تصرف در حق غیر است بدون مجوز 169
. 3 سوسیالیسم 177
مبنای سوسیالیستی نظرات مارکس 179
جنبه مشترک انواع سوسیالیزم 179
تعریف سوسیالیزم به وسیله برتراند راسل 180
سوسیالیزم به عنوان عکس العمل بیدادگریها و به عنوان شکل تاریخی مشخص اجتماع 180
فلسفه تاریخ 180
مفهوم سوم سوسیالیزم 181
پیشروان سوسیالیسم 182
سوسیالیزم به معنی فریادی از درد 182
جبر تاریخ 184
دو نوع بحث درباره سوسیالیزم 185
چگونه سوسیالیزم علم میشود ؟ 185
عامل روح عدالتخواهی به عنوان یک عامل تاریخی 186
سوسیالیزم از چه نظر باید علم شمرده شود ؟ 186
علم توصیفی و علم دستوری 187
ایراد به جبر تاریخ به شکلی که مارکسیستها ادعا کردهاند در مورد سوسیالیزم 188
نقض جبر تاریخی اقتصادی مارکسیستی 188
سوسیالیزم حقوقی ما با جبر تاریخ منافات ندارد 189
محرک تاریخ 189
سوسیالیستها با اینکه اصل تغییر شکل را عمومی میدانند درباره دوره بعد از سوسیالیزم سکوت کردهاند 190
مسئله مقتضیات ثابت و متغیر زمان 191
تضاد میان تکامل ابزار تولید و شکل قانونی استفاده از آن 191
سوسیالیزم مارکس علمی نیست 192
مالکیت اشتراکی یا اجتماعی و فرق آنها 193
شکست سوسیالیزم مارکسیستی 194
خوشبختی اجتماع دو شرط دارد : سازمان صحیح ، قدرت معنوی 194
شکلهای مختلف سود جویی و استثمار 196
تعریف سوسیالیسم از نظر مؤلفان کتاب " سوسیالیسم " 196
حاکمیت ملی شرط لازم سوسیالیزم است 197
سوسیالیزم را از چه راه میتوان علمی دانست ؟ 197
آیا سوسیالیزم یک پدیده است یا یک قانون طبیعی حاکم یا یک قانون حقوقی لازم الاتباع ؟ 197
جبر تاریخ از نظر سوسیالیستهای غیر مارکسیست و از نظر ما 198
سوسیالیزم مارکس پس از مردود شدن جنبه جبری آن ، از جنبه علمی ساقط است 199
سوسیالیزم مارکسیسم متکی به حقوق طبیعی نیست 199
سه پایه برای علمی بودن مارکسیسم 199
تئوری مارکسیسم اولا علمی نیست ، ثانیا به فرض علمی بودن دلیل نمیشود که سوسیالیسم مارکس سوسیالیسم خاصی باشد مغایر با سایر سوسیالیستها 200
همان طور که نظرات فلسفی مارکس یا مارکسیسم فلسفی بر فرض صحت ، سوسیالیسم مارکس را علمی نمیکند نظرات اقتصادی وی یا مارکسیسم اقتصادی نیز قادر به توجیه علمی سوسیالیسم نیست 200
مارکسیسم فلسفی و مارکسیسم اقتصادی 200
هنر مارکس 201
سوسیالیسم و مالکیت فردی 202
بخش هفتم : یادداشت اسلام و اقتصاد 203
مسأله اضطرار 216
مشخصات سرمایهداری 220
مشخصات سوسیالیسم 224
روش اقتصادی اسلام 228
قرآن و اقتصاد 233
پول و مال 235
بخش هشتم : یادداشت نظری به نظام اقتصادی اسلام 237
فهرست اعلام 243